معرفی کتاب
زن در متون مقدس
“زن در متون مقدس” عنوان مجموعه‌ای سه جلدی است از رضا علیجانی پژوهشگر علوم اجتماعی و از نواندیشان دینی معاصر که بیشتر با چهره روزنامه‌نگار و فعال سیاسی ملی مذهبی شناخته شده است. این اثر در پایان دهه هشتاد ایران از سوی انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شد و اگرچه جلد نخست آن با عنوان “زن در آیین هندو و زرتشت” اجازه انتشار نیافت اما جلد دوم و سوم آن با عناوین “زن در آیین یهود” و “زن در آیین مسیحیت” به بازار کتاب راه یافت.
نویسنده در توضیح اینکه چرا زن را در متون مقدس جستجو کرده به ده نکته اشاره می‌کند:
“نخست اینکه زنان نيمي از جامعه و خانواده‌اند. هر تغييري در جامعه و خانواده بدون مشاركت زنان (همچون مردان) غيرممكن است. دوم: مهم‌ترين تأثير انقلاب ايران ايجاد شكاف در سنت به نفع زنان بود. امروز بستر مساعدتری برای زنان، در بين طرفداران مذهب سنتی گرفته تا گرايشات غيرمذهبي، وجود دارد كه نياز به استعلا دارد. سوم: ضعف تئوريك جنبش زنان (به ويژه در رابطه با مذهب) و وضعيت پارادوكسيكالي اين جنبش؛ نهضت بيداري و پس‌رفت حقوقي. چهارم: نقش مذهب در جامعه ايران در همه حوزه‌ها و لزوم توجه به آن به عنوان يكي از نهادهاي مؤثر هم توسط مذهبي‌ها و هم غيرمذهبي‌ها. پنجم: بررسي و نقد متدلوژي نوانديشان مذهبي در برخورد گزينشي ـ پرشي در مواجهه با متون مقدس كه با نقد لائيك‌ها از يك سو و سنتي/بنيادگراها از سوي ديگر و نظاره‌گري جوانان در اين ميانه همراه شده است و لزوم برخورد منطقي، باورپذير، مؤثر و موفق در اين رابطه. ششم: شيوه رويكرد در برخورد با زن در متون مقدس نمونه‌اي از نوع برخورد با مجموعه مقولات ديگري چون متون مقدس و حقوق بشر، دموكراسي، عدالت و خشونت خواهد بود. هفتم: برخورد با نگاه واقع‌گرا، روندي و تاريخي با همه پديده‌ها از جمله مباحث فكري و ايده‌هاي نظري و پرهيز از خطاي آناكورنيستي و برخورد ناهمزمانه با وقايع تاريخي. هشتم: ايجاد بستري براي گفتگو و همسويي بين دو نوع روشنفكري مذهبي و عرفي در ايران در چارچوب يك برخورد پژوهشي. نهم: تأثيرگذاري نسبي بر تحولات ديالكتيكي ذهني ـ عيني در جامعه متكثر كنوني كه سنت و مذهب در آن همچنان بسيار قوي است و مشاركت در انباشت تئوريك در مرحله تعليق استراتژي. دهم: مشاركت در پاسخ‌دهي و حل بحران هويتي ـ اخلاقي فراگير در جامعه كنوني ما و نياز به تجديد تعريف و تجديد رابطه با فرهنگ، هنجارها و پرنسيب‌هاي اخلاقي گذشته جامعه‌مان”.
رضا علیجانی همزمان با انتشار این مجموعه سه جلدی، کتاب دیگری هم آماده انتشار داشت که آن هم بخت انتشار نیافت؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد او در علوم اجتماعی که زیر عنوان “مسئله زنان” در ایران به شرح و بسط آراء دکتر علی شریعتی درباره زنان می‌پردازد. شناخت تفصیلی نویسنده از شریعتی و آثار متعددی که درباره او منتشر کرده این اثر را به کتابی مرجع درباره این بخش از منظومه فکری شریعتی بدل کرده است. او در بخشی از این اثر با استناد به اجزاء آثار شریعتی توضیح می‌دهد که “زن روشنفکر شریعتی زن متقدم سنتی نیست. بنابراین در یک جمله می‌توان گفت از نظر او زن به جرم زن بودن نباید خانه‌نشین شود، بلکه باید حق تحصیل، اندیشه و آگاهی و اشتغال داشته باشد و کار بیرون از خانه را بد نداند. هم چنین زن سوم زن متجدد شبه‌مدرن نیست و نباید تحت سلطه مردسالاری جدید قرار گیرد. این زن سوژه مصرف و ابژه جنسی و ابزار دست دوم اقتصادی نیست و می‌باید «تجدد» و تغییرات ظاهری در خود و زندگی‌اش را با «تمدن» و تغییر عمیق در اندیشه و شخصیت فرق بگذارد. زن سوم، زنی است که سرشت انسانی برابر با مرد دارد و معنا و مسئولیت زندگی‌شان مشابه است. او باید دارای استقلال فردی و اقتدار شخصیتی باشد و در همه حوزه‌ها حضور یابد و از حقوق مساوی برخوردار گردد. بر این اساس می‌توان از مدل‌های متکثر و متنوع زن سوم یاد کرد. براساس عصاره‌گیری که از فصول قبلی این نوشتار بدست می آید، می‌توان اهداف و خواسته‌های شریعتی برای زن دوران خویش را در سه خصیصه «آگاه، مسئول و مولد» خلاصه کرد. همچنین می‌توانیم به فقرات دیگری بپردازیم که او خود به زن سوم و روشنفکر پرداخته است. بر این اساس می‌توان با بهره‌گیری از تعابیر خود وی گفت هدف و خواسته مشخص شریعتی کسب «نقش، حق و شخصیت» برابر زن با مرد است. او همچنین از سه ویژگی«اندیشمند و آزاد و تولیدکننده» یاد می کند. تعابیر او در اینجا به خوبی بیانگر اهداف متنوع و مدل‌هایی است که او برای دختران جامعه خویش آرزو می‌کند: فکر و اندیشه؛ آزادی؛ کار و تولیدکنندگی”. به باور نویسنده می‌توان به طور خلاصه گفت زن سوم یا زن روشنفکر شریعتی با سه خصیصه «آگاه، مسئول و مولد» دارای «حق، نقش و شخصیتی مساوی مرد» است.
متن کامل این چهار اثر در وبسایت رضا علیجانی (بخش کتاب) قابل مشاهده و مطالعه است.
http://rezaalijani.com/sitemenu1.html